Voor u ligt de Kaderbrief 2025-2029, waarin we de belangrijkste financiële en inhoudelijke uitgangspunten voor de komende jaren vastleggen. Het document is opgesteld door het college van burgemeester en wethouders en biedt een solide basis voor de toekomst. Samen met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties werken we aan een fijne en leefbare stad. We doen dat volgens de afspraken uit het Beleidsakkoord ‘Samen leven in Leiden’ 2022-2026.
In deze kaderbrief presenteren we een sluitende meerjarenbegroting. We zijn trots dat het is gelukt de financiën in balans te houden. Zeker in een tijd waarin de gemeentefinanciën onder druk staan en de toekomst onzeker is. We hanteren een financieel behoedzame koers, waarbij we ruimte houden in de begroting om mogelijke tegenvallers op te vangen. In de financiële samenvatting leest u hier meer over, evenals de keuzes die we in deze kaderbrief maken.
We leven in onrustige tijden. Mondiale en nationale ontwikkelingen hebben invloed op onze stad. Onze omgeving is voortdurend in beweging, en we merken dat mensen zich zorgen maken. Dit zien we terug in de toename van het aantal demonstraties in Leiden. Soms leiden deze ontwikkelingen tot verdeeldheid, maar in onze stad blijven we elkaar opzoeken. Er is ruimte voor debat, verschillende meningen en mensen luisteren echt naar elkaar. Dit is niet vanzelfsprekend, en daarom moeten we dit koesteren. Het zorgt voor stabiliteit en verbondenheid in Leiden. We blijven ons met overtuiging inzetten voor onze democratische waarden binnen de kaders van de rechtstaat. Ze vormen de basis van onze samenleving en verdienen blijvende aandacht.
Het college is bezig met het laatste jaar van deze bestuursperiode. We zetten onze plannen voort en maken ons sterk voor de leefbaarheid van Leiden; één van de belangrijkste speerpunten van dit college. Tegelijkertijd zorgen we dat de begroting goed wordt overgedragen aan het nieuwe college. Op 18 maart 2026 kiest Leiden een nieuw stadsbestuur. In deze kaderbrief leggen we de basis voor een toekomstbestendige begroting, zowel voor nu als voor de komende jaren.
De leefbare stad is een leidraad voor dit college. We werken verder aan een sociaal, groen, duurzaam en ondernemend Leiden. We maken ons sterk voor meer betaalbare woningen, een gezonde leefomgeving en initiatieven die bijdragen aan een inclusieve samenleving. Het jaar 2025 is extra bijzonder voor Leiden: we zijn dan dé Nationale Onderwijsstad. Dit is een mooie erkenning voor onze rol als toonaangevende kennisstad en het toenemende belang van onze regionale kenniseconomie.
We pakken de uitdagingen van deze tijd aan. Daarvoor hebben we slimme keuzes en goede plannen nodig. Soms gaat het om grote projecten, zoals de herinrichting van het Stationsgebied of de aanleg van een regionaal warmtenet. Maar ook de kleine initiatieven maken een verschil voor de stad en onze inwoners, zoals het vergroenen van een schoolplein of het steunen van een gezin in nood. Alles draagt bij aan het grotere geheel, waarbij we streven naar een goede balans.
We hebben in deze kaderbrief de volgende keuzes gemaakt:
We verwerken de bijsturingsopgave voor de jeugdhulp in de begroting.
We investeren in de stabiliteit en veiligheid van onze informatievoorziening en digitale omgeving, waarmee we de basis op orde brengen en weerbaarder worden.
We lossen knelpunten op in de exploitatie van onze sportaccommodaties en bij de Lakenhal.
We geven een impuls aan het verbeteren van de verkeersveiligheid in onze stad.
We brengen de projecten verder die in deze raadsperiode zijn opgepakt. We maken onder meer geld vrij voor de volgende projecten:
Muziekschool
Buurt- en Sportpark Cronesteinkade
Station Leiden Centraal
We stellen de kaders op voor een toekomstbestendige begroting, nemen de belangrijke besluiten die nodig zijn voor Leiden en laten de ambtelijke organisatie meegroeien met de opgaven voor de stad.
In dit voorwoord staan drie thema’s centraal:
Leiden als duurzame en inclusieve stad
Leiden als sociale en gezonde stad
Leiden als internationale stad van kennis en cultuur
We blijven werken aan een stad waar het prettig wonen, werken en ontspannen is – nu én in de toekomst. We zetten ons in voor een duurzame, inclusieve en toegankelijke stad. We vergroenen Leiden, breiden energienetwerken uit en bouwen nieuwe woningen. Dit gaat in Leiden voorspoedig, mede dankzij de inzet van het krediet prijsstijgingen woningbouw en dankzij het parkeerbeleid. Het parkeerbeleid stelt corporaties en ontwikkelaars in staat om parkeeroplossingen te vinden bij het bouwen van woningen. Hierdoor blijft woningbouw financieel haalbaar en kunnen we meer betaalbare woningen bouwen. Dit geldt voor 3.450 reeds gerealiseerde of in aanbouw zijnde woningen sinds 2021. Daarnaast geldt dit voor nog eens ruim 10.000 woningen die nu in ontwikkeling zijn. Dit op een wijze die parkeeroverlast in de openbare ruimte voorkomt en zelfs ruimte biedt voor vergroening. Zo bouwen we aan gemeenschappen in toekomstbestendige wijken. We hebben als doel om in 2050 een klimaatbestendige stad te zijn.
Deze ontwikkelingen staan niet op zichzelf, maar pakken we in samenhang op. Zo worden grote woningbouwprojecten gepland in de buurt van hoogwaardig openbaar vervoer, zodat nieuwe bewoners een goed alternatief hebben voor de auto. Bij rioolvervangingen richten we gelijktijdig de wijk klimaatbestendiger en groener in en versterken we de biodiversiteit. Bovendien reserveren we in de ondergrond ruimte voor een toekomstig warmtenet.
Leiden is een dichtbevolkte stad. Daarom is het belangrijk dat we ruimte-efficiënt en duurzaam blijven inrichten. We willen de gevolgen van klimaatverandering opvangen, voorzieningen toevoegen, schonere lucht en meer verkeersveiligheid. Dit vraagt om zowel grote als kleine investeringen. In deze kaderbrief vindt u drie belangrijke voorstellen: Knooppunt Leiden Centraal, de aanpak netcongestie en de doorstroommakelaar.
De ontwikkeling van Knooppunt Leiden Centraal is cruciaal voor de stad. Het is dé impuls die Leiden nodig heeft in het belang van de hele regio. Het draagt bij aan onze kernopgaven op gebied van woningbouw, duurzame bereikbaarheid en de economische ontwikkeling van de regio. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van het Leiden Bio Science Park en alle aanverwante kennisclusters die in onze regio te vinden zijn. Voor deze grote en belangrijke ontwikkeling is een strategische reservering opgenomen in deze kaderbrief. Naar verwachting wordt dit najaar gekozen voor een voorkeursalternatief van de MIRT-verkenning.
Het elektriciteitsnetwerk heeft te weinig transportcapaciteit. Dit belemmert onze duurzaamheids- en bouwambities, zoals het aansluiten van nieuwe woningen en bedrijven en het gasvrij maken van gebouwen. We moeten het elektriciteitsnet uitbreiden en zoeken naar slimme oplossingen, zoals buurtbatterijen en betere verdeling van het energieverbruik. Daarom stellen we voor om de komende drie jaar jaarlijks € 700.000 te reserveren voor deze opgave.
Naar aanleiding van het succes van de doorstroommakelaar voor sociale huur willen we deze inzet structureel maken. Ook zetten we een doorstroommakelaar voor de overige vormen van huur en koop op. Ouderen die in een grote (een)gezinswoning wonen, willen vaak best kleiner en passender wonen. Veelal kennen zij de mogelijkheden niet of hebben zij een beetje hulp nodig. Dit sluit aan bij de ambities rond langer zelfstandig wonen voor ouderen en doorstroming; er ontstaat meer ruimte voor gezinnen en de bestaande bouw wordt beter benut.
De komende tijd werken we onder meer aan het volgende:
We blijven bouwen: de ambitie uit het beleidsakkoord om tot 2030 in totaal 8.800 woningen en 2.700 studentenwoningen aan de stad toe te voegen is nog steeds realistisch. Ondanks een dip in opleveringen in 2025 en 2026, vanwege de verslechterde marktomstandigheden in de jaren daarvoor, groeit Leiden tot 2030 met gemiddeld zo'n 1.300 woonadressen per jaar.
We zetten in op de realisatie van bijzondere woonconcepten, gericht op de doorstroming, om ook de bestaande voorraad woningen beter te benutten.
We verbeteren de verkeersveiligheid, vooral voor voetgangers en fietsers, door infrastructuur aan te passen, gedrag te beïnvloeden en handhaving te versterken.
We zetten concrete stappen in de warmtetransitie, zoals het voorbereiden van een warmtenet in Leiden-Zuidwest en het oprichten van een regionaal, publiek warmtebedrijf.
We vergroenen de stad als voorbereiding op toekomstige verdichting en om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. We doen dit aan de hand van het Groenblauwe raamwerk en werken verder aan het PanoramaPark en het Singelpark.
We blijven investeren in duurzame wijkvernieuwingen zoals in de Hoge Mors, Fortuinwijk, Meerburg en Merenwijk waarbij het riool wordt vervangen en de buitenruimte klimaatadaptief en veiliger wordt ingericht.
In Leiden geloven we in een samenleving waarin iedereen telt en iedereen mee kan doen, ongeacht afkomst, overtuiging of achtergrond. De komende periode zetten we ons in om de gezondheid, gelijke kansen en bestaanszekerheid van onze inwoners te verbeteren. We volgen daarbij de Visie Sociaal Domein (RV 19.0029) en investeren in een stad waarin mensen elkaar vinden, ondersteunen en zich thuis voelen. Samen bouwen we aan een gezonde, sterke en verbonden gemeenschap voor alle Leidenaren.
De komende tijd werken we onder meer aan het volgende:
We voeren de adviezen van de Taskforce Jeugdhulp uit. Dit betekent dat we de lokale en regionale ondersteuning versterken. Ook onderzoeken we hoe we wijkteams in de toekomst het beste kunnen organiseren en stellen we een programmadirecteur aan.
Leiden is in 2025 Nationale Onderwijsstad. Dat vieren we met allerlei activiteiten en ontmoetingen binnen het Leidse onderwijs.
We leggen een nieuw multifunctioneel sportveld aan in Buurtpark Cronesteinkade. Dit park verbindt het Singelpark met het PanoramaPark.
We helpen bij het vinden van oplossingen voor huisvestingsproblemen van huisartsen in Leiden.
We pakken gezondheidsverschillen aan en zetten in op preventie. Dit doen we onder andere met het nieuwe beleidskader Sport, Gezondheid, Spelen & Bewegen. Ook het PanoramaPark draagt bij aan een gezonde, groene en actieve leefomgeving.
We helpen organisaties die zorgen voor een sterke sociale basis, zoals het Sociaal Wijkteam, met een financiële bijdrage.
Tot en met 2028 intensiveren we de opvang en begeleiding van uitgeprocedeerde asielzoekers en migranten, ongeacht hun verblijfsstatus.
We zorgen ervoor dat wonen, zorg en welzijn goed op elkaar aansluiten binnen de Leidse visie.
Met de Sleutelpas kunnen inwoners met korting of gratis deelnemen aan culturele, sportieve en recreatieve activiteiten.
We investeren in een goed huisvestingsplan voor het onderwijs.
Het Regionaal Werkcentrum Holland Rijnland wordt geopend. Iedereen die aan het werk wil is daar welkom. Daarnaast bereiden we ons voor op de nieuwe Participatiewet In Balans.
We werken aan het armoedebeleid en ondersteunen inwoners die dat nodig hebben.
Het programma Leiden Inclusief wordt structureel verankerd in de organisatie.
We doen vervolgonderzoek naar het koloniaal verleden en werken met experts aan een monument dat herinnert aan het slavernijverleden.
In het sociaal domein zijn de afgelopen jaren de tekorten opgelopen tot € 7,9 miljoen. Dit bedrag stond als bezuiniging op de specialistische jeugdhulp in onze begroting. De Taskforce Jeugdhulp heeft onderzoek laten doen naar mogelijke oplossingen om de tekorten op te lossen. Daaruit kwamen maatregelen die € 2,2 miljoen besparing opleveren, waarvoor eerst € 1,2 miljoen investering nodig is. Dit is niet genoeg om het tekort op te lossen. We stellen voor de taakstelling te schrappen voor zover deze niet met maatregelen kan worden ingevuld en deels op te vangen vanuit de behoedzaamheidsruimte.
Op de lange termijn willen we het aantal zware jeugdhulptrajecten verminderen door meer in te zetten op lichte voorzieningen. Daarnaast heeft het kabinet besloten om vanaf 2028 extra te bezuinigen op de specialistische jeugdhulp. Vanaf 2029 stellen we voor een hervorming van € 2,1 miljoen op te nemen en daar een structurele buffer voor aan te houden in de behoedzaamheidsruimte. Concrete maatregelen worden later bepaald, nadat de huidige plannen eerst zijn uitgevoerd.
Leiden is een stad met een rijke geschiedenis en veel internationale kennis. We werken aan een stad waar mensen graag wonen, werken, leren en ontspannen. Daarbij zoeken we steeds een goede balans tussen een fijne leefomgeving en een levendige stad. Samen met de regio pakken we grote uitdagingen aan, zoals het versterken van de economie, het verbeteren van de gezondheid en het verduurzamen van de stad. Bovendien kijken we actief naar kansen in Europa en daarbuiten om onze regio verder te versterken.
Een belangrijk besluit is de financiering van de muziekschool aan de Hazewindsteeg. In deze kaderbrief vindt u hiervoor een financieringsvoorstel, die we hieronder toelichten.
De afgelopen jaren is onderzocht op welke wijze de muziekschool aan de Hazewindsteeg het beste vorm kan krijgen. Sinds 2022 weten we dat het samenbrengen van het bestaande programma uit het Muziekhuis aan de Middelstegracht en het Rapenburg niet past in deze muziekschool. Daarom hebben we het beoogde programma in samenwerking met de partners verkleind. Onderzoek toont aan dat nieuwbouw zonder kelderverdieping de beste en meest kostenefficiënte oplossing is. De kosten hiervoor zijn – ook na inzet van de verwachtte verkoopopbrengsten van de gebouwen aan de Middelstegracht en het Rapenburg – hoger dan de reeds gereserveerde € 3,9 miljoen. In deze kaderbrief doen we een voorstel om de extra investeringen mogelijk te maken, zodat de plannen voor de muziekschool verder kunnen worden uitgewerkt en tot uitvoering komen.
De komende tijd werken we onder meer aan het volgende:
De Leidse kenniseconomie is erg belangrijk voor de stad en de regio. Het Leiden Bio Science Park (LBSP) speelt hierin een grote rol. Met de verdere ontwikkeling van Economie071 en de regionale kenniseconomie, zoals het LBSP, NL Space Campus en Unmanned Valley, versterken we ons regionaal verdienvermogen en dragen we bij aan de toekomstige gezondheid, veiligheid en strategische autonomie van zowel Nederland als Europa.
Lokale bedrijven zijn essentieel voor de stad en de kenniseconomie. We willen zorgen dat er genoeg ruimte is om te ondernemen. Daarom starten we een Ruimtelijke Ontwikkelmaatschappij Bedrijventerreinen en een fonds voor betaalbare werkruimte.
Als kennisstad en Nationale Onderwijsstad maken we goed gebruik van de kennis die in Leiden aanwezig is. Zoals met het programma ‘Leren met de Stad’, waarin hbo-, mbo- en wo-studenten samen met inwoners en organisaties oplossingen bedenken.
We hebben speciale aandacht voor studentenwelzijn. Meer dan de helft van de Leidse studenten ervaart stress of angstklachten. Samen met betrokken partijen zorgen we dat zij de juiste hulp krijgen.
We investeren in cultuur. Er komt een nieuwe bibliotheek en een muziekschool. Daarmee beogen we meer mensen te bereiken, maar ook een meer diverse groep mensen. Ook starten we een nieuw subsidiestelsel en evalueren we de cultuurvisie van 2020: ‘De Kracht van Cultuur’. Bij gebiedsontwikkelingen werken we aan kunst in de openbare ruimte.
Met steun van het rijk blijven de cultuurcoaches actief in de wijken. Ook de cultuurcoach ‘Kunst op recept’ blijft bestaan. Dit draagt bij aan gelijke kansen en meer welzijn. In de binnenstad krijgen de december-evenementen, zoals de Sinterklaasintocht en de ijsbaan, een vaste financiële bijdrage.