De belangrijkste ontwikkelingen in de algemene uitkering uit gemeentefonds zijn:
de uitkomst van de Voorjaarsnota van het Rijk;
de planning van de woningbouwproductie volgens de bouwmonitor;
de bevolkingsprognose 2025 - 2035;
de wijzigingen van de aantallen van de verdeelmaatstaven in het gemeentefonds;
Groei van het gemeentefonds o.b.v. De verwachte ontwikkeling van het Bbp (Bruto binnenlands product, voor zowel prijs- en volumeontwikkeling;
Beeld na de Voorjaarsnota:
Op 17 april heeft het kabinet belangrijkste ontwikkelingen in de Voorjaarsnota 2025 gepubliceerd. De belangrijkste punten in de Voorjaarsnota zijn:
Demping van het ‘ravijn’
Compensatie voor hogere kosten jeugdzorg
Nieuwe taakstelling op jeugdzorg
Begin juni kunnen we hieraan de verwachte ontwikkelingen binnen het gemeentefonds uit de meicirculaire 2025 toevoegen.
Op basis van de Voorjaarsnota en de bijstelling van de woning- en inwoneraantallen ziet de netto ontwikkeling van de algemene uitkering 2025-2029 er als volgt uit:
Algemene uitkering (bedragen x € 1.000) | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | 2029 |
Raming Kaderbrief 2025 -2029 | 387.997 | 385.298 | 391.879 | 392.397 | 397.187 |
Begroting 2025 -2028 (stand begrotingsadministratie incl. 1e wijziging 2025) | -383.785 | -377.444 | -381.865 | -387.672 | -387.672 |
Verschil | 4.212 | 7.854 | 10.014 | 4.725 | 9.514 |
Taakmutatie VJN 2025 Jeugdzorg (invoering eigen bijdrage) | -1.700 | -1.700 | |||
Netto ontwikkeling algemene uitkering t.o.v. MJB 2025 -2028 *) | 4.212 | 7.854 | 10.014 | 6.425 | 11.214 |
V | V | V | V | V | |
*) Verwerkt in netto ontwikkeling VJN kabinet | |||||
Demping ravijnjaar 2026 | 0 | 3.100 | 3.300 | 3.200 | 3.200 |
Bijstelling volume accres obv CEP 2025 | 0 | 300 | 700 | 700 | 900 |
Mutatie VJN 2025 Jeugdzorg | 2.600 | 5.800 | 5.500 | -1.000 | -1.000 |
Totaal netto VJN Kabinet 2025 | 2.600 | 9.200 | 9.500 | 2.900 | 3.100 |
Na de herijking van het gemeentefonds per 2023 telt de verdeling nog 40 verdeelmaatstaven die op Leiden van toepassing zijn. De belangrijkste daarvan zijn woningen, inwoners, huishoudens met een laag inkomen en centrumfunctie.
Voor de algemene uitkering is de peildatum 1 januari. Als een nieuwe woning na deze datum gereed wordt gemeld dan telt deze pas mee in de algemene uitkering van het eerstvolgende jaar.
In de planning stonden voor 2027 afgerond 4.850 op te leveren woningen. In de berekening van de algemene uitkering 2024-2028 hielden we er rekening mee dat 50% van het geplande aantal woningen opgeleverd gaat worden. Dat gaat echter niet gebeuren. Team Wonen heeft nu een reëler raming gemaakt. De piek verschuift naar 2029. Deze woningen tellen pas in 2030 mee in de algemene uitkering, dus buiten de meerjarenraming 2025-2029.
Ter informatie: 1.000 woningen leveren bij benadering € 1,5 tot 2,0 miljoen op in de algemene uitkering.
De ontwikkeling van het aantal inwoners valt in 2025 t/m 2030 fors lager uit dan geraamd in de begroting 2025.
Het lagere aantal inwoners is verwerkt in de raming en gebaseerd op de bevolkingsprognose 2025.
Zie ook de paragraaf 4.3. Ontwikkeling areaal.
De maatstaf ‘Huishoudens met een laag inkomen (boven de drempel)’ is herzien. Deze werd gebaseerd op het aantal huishoudens met een laag op 1 januari van t-1. De drempel is 10% van het aantal woningen. Vanaf 2025 wordt deze maatstaf gebaseerd op een driejarig voortschrijdend gemiddelde. (t-2 t/m t-4) De maatstaf wordt daarmee stabieler. Deze maatstaf heeft een aandeel in de algemene uitkering voor Leiden van ongeveer 18%. Per huishouden met een laag inkomen ontvangen we € 5.000. Een klein verschil in het aantal huishoudens heeft vervolgens een redelijk groot effect op de algemene uitkering. De maatstaf is nieuw in het gemeentefonds sinds de herijking van 2023.
Het aantal huishoudens met een laag inkomen is door het CBS geactualiseerd. In Leiden is het aantal huishoudens met een laag inkomen gestegen. Dat heeft een positief effect op de hoogte van de algemene uitkering. Omdat dit aantal in veel gemeenten is gestegen wordt vermoedelijk in de meicirculaire het uitkeringspercentage aangepast. De vraag is hoeveel. Vooralsnog hebben we de maatstaf laten meegroeien met het gemiddelde van de groei van de gemeenten in de komende jaren.
De herijking van het gemeentefonds is nog altijd niet volledig doorgevoerd. Er lopen nog drie onderzoeken:
Het onderzoek naar de vraag of er alternatieven zijn voor de huidige maatstaf regionale centrumfunctie die meer recht doen aan de stapeling van de problematiek in het sociaal domein die zich niet alleen in centrumgemeenten voor doet.
Het onderzoek naar de overige eigen middelen (OEM).
Het onderzoek naar grootstedelijkheid.
De minister van Bzk wil het verdeelmodel per 2027 aanpassen (dat was 2026). De minister van Bzk wil (waar mogelijk) de resultaten van bovengenoemde onderzoeken meenemen. Dat geldt ook voor een wijziging van de methodiek van de maatstaf huishoudens laag inkomen met drempel. De drempel wordt nu nog uitgedrukt in woonruimten, bezien zal worden of deze op andere wijze kan worden uitgedrukt. Daarnaast zal, naar aanleiding van de bevindingen van het onderzoek naar de grootstedelijke kosten, worden gekeken of het model verder verfijnd kan worden met betrekking tot de bebouwingsdichtheid.
Aanpassing van het verdeelmodel kan vanaf 2027 voordelig of nadelig voor Leiden verlopen. Op dit moment hebben we nog geen zicht op de financiële gevolgen. Maar we volgen de ontwikkelingen op de voet.