Ontwikkeling algemene uitkering Gemeentefonds

De ramingen voor de algemene uitkering en de lokale heffingen zijn geactualiseerd op basis van de laatst bekende ontwikkelingen. Daarbij gaat het om de planning van de woningbouwproductie volgens de bouwmonitor en de wijzigingen van de aantallen van de verdeelmaatstaven in het gemeentefonds. De bekende afspraak “samen de trap op en -af” bestaat vanaf 2026 niet meer. In 2026 is in de plaats daarvan eenmalig bijna € 1 miljard toegevoegd aan het gemeentefonds.

Beeld na de Voorjaarsnota van het Kabinet

Eind april heeft het Kabinet de Voorjaarsnota gepubliceerd. Hierin heeft het kabinet aangekondigd dat:

• de € 1 miljard van 2026 structureel beschikbaar komt vanaf 2027.
• het gemeentefonds voor de volumeontwikkeling vanaf 2027 te indexeren op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product. Dit is nu nog niet geraamd. Het Centraal Planbureau verwacht in het Centraal Economisch Plan 2023 een groei van1,1%. We moeten echter nog wachten op de Meicirculaire 2023 met het inboeken hiervan. 1% groei is voor Leiden weliswaar afgerond € 3 miljoen, maar hieruit moet ook de autonome groei van Nederland worden betaald.
• gemeenten een extra tranche prijsbijstelling (compensatie inflatie 2022) ontvangen vanaf 2023 van slechts € 127 miljoen structureel. Dit is minder dan de aankondiging van € 300 miljoen voor de loon- en prijsbijstelling in de Najaarsnota 2022. De nabetaling van het accres 2022 wordt hierdoor slechts 0,36% en geen 1,68%.
• de loon- en prijsbijstelling voor 2023 is verhoogd met 0,42% naar 4,54%.

Begin juni kunnen we hieraan de verwachte ontwikkelingen binnen het gemeentefonds op basis van de meicirculaire toevoegen. Of dat positief of negatief uitvalt kunnen we nu nog niet inschatten.

Op basis van de september- en decembercirculaire, de voorjaarsnota en de bijstelling van de woning- en inwoneraantallen bedraagt de netto ontwikkeling van de algemene uitkering 2023-2027:

De voordelen van 2023 t/m 2024 ontstaan deels door de vrijval van een voorzichtigheidsreservering voor het effect van de herijking van het gemeentefonds. Het andere deel is aanvullend accres in de septembercirculaire 2022. Verderop is een analyse van dit resultaat opgenomen.

Ontwikkeling aantal woningen.

Zie ook het hoofdstuk Ontwikkeling areaal.

Voor de algemene uitkering is de peildatum 1 januari. Als een nieuwe woning na deze datum gereed wordt gemeld dan telt deze pas mee in de algemene uitkering van het eerst volgende jaar. Voor 2023 is er sprake van een verschil van afgerond 1.000 woningen minder, veroorzaakt door de latere oplevering van woningen in m.n. het Lammenschansgebied. Door dit effect is de algemene uitkering voor de komende jaren lager dan begroot. In de planning staat dat in 2026 afgerond 4.000 woningen opgeleverd gaan worden. Hiermee valt het nadeel in de eerdere jaren t/m 2025 weg. We houden er voor 2027 rekening mee dat 50% van het geplande aantal woningen opgeleverd gaat worden. Hierdoor blijft het niveau van de algemene uitkering op peil. Het ramen van 50% van het geplande aantal woningen wijkt af van eerdere begrotingen waarin we in de laatste jaarschijf voorzichtigheidshalve uitgingen van 25%.

Ter informatie: 1.000 woningen leveren bij benadering € 1,5 tot 2,0 miljoen op in de AU. 

Verklaring ontwikkeling algemene uitkering uit het gemeentefonds

1. Hogere uitkering voor nacalcuatie voor loon- en prijsontwikkeling voor 2022 en 2023.
2. Jaarlijks verhogen we de stelpost areaal uitbreiding voor nog niet voorziene ontwikkeling van het beheerkosten door groei van de gemeente.
3. De intgratieuitkering participatie wordt jaarlijks verlaagd door daling van het aantal clienten.
4. In de septemberciculaire 2022 heeft het ministerie van BZK de uitkeringsbasis van het gemeentefonds niet juist berekend. Deze fout is tussentijds herstelt en leidt tot een hogere uitkeringsbasis en daardoor een lager uitkeringspercentage. (Bij het begrip ontwikkeling van de uitkeringsbasis praten we over de mutaties van de landelijke aantallen inwoners, woonruimten, leerlingen, uitkeringsgerechtigden, WOZ-waarden enzovoort. In de veronderstelling dat het te verdelen bedrag niet toeneemt als de hoeveelheid (Q) stijgt, dan zal per maatstaf het maatstafgewicht (P) evenredig moeten dalen. Dat is een ingewikkelde methode en daarom wordt gekozen voor een eenvoudiger oplossing, in casu, de daling van de uitkeringsfactor. Gemeenten kunnen deze korting goedmaken door evenredig te stijgen met de aantallen.)
5. In de septembercircualire is op grond van de Rijksbegroting voor 2023 de groei van het gemeentefonds aangepast. In de brief over de septemberciculaire 2023 is dit toegelicht.
6. Jaarlijks acualiseren we de aantallen van de verdeelmaatstaven, zoals inwoners, woningen, leerlingen, bijstandsontvangers etc. Door toevoeging van de jaarschijf 2027 aan de meerjarenraming stijgt de uitkering.
7. Per 2023 is de herijking van het gemeentefonds doorgevoerd. De verdeling van het gemeentefonds is hierbij gewijzigd. In de gepubliceerde resultaten van het herverdeeleffect door het ministerie per gemeente en de werkelijke uitkomst zaten verschillen. Die voordelige verschillen konden we niet aansluiten. Vanuit het oogpunt van voorzichtheid hebben we die bedragen gereserveed op een stelpost. Inmiddels is duidelijk dat de stelpost kan vrijvallen.

Beschikbaar bedrag voor loon- en prijscompensatie 2023.

In de Septembercirculaire 2022 en in de Voorjaarsnota 2023 heeft het Kabinet extra geld beschikbaar gesteld voor de gestegen prijzen en lonen.

Het bedrag uit de Septembercirculaire 2022 staat op een stelpost loon- en prijscompensatie.

Per saldo zijn de onderstaande bedragen beschikbaar voor de dekking van de gestegen lonen en prijzen voor 2023.