Programmanummer | 6 | |
Commissie | Stedelijke Ontwikkeling | |
Portefeuille(s) | Wonen, Bouwen & Welzijn Bestuur, Veiligheid, Handhaving & Regio Energie, Werk, Inkomen & Cultuur |
De missie van het programma Stedelijke ontwikkeling luidt: |
Voor programma 6 zijn er wijzigingen met betrekking tot beleidsterrein 6D Energietransitie in de doelenboom. De benaming van de drie onderliggende prestaties wijzigt en er worden nieuwe indicatoren voorgesteld.
Beleidsterrein | Doel | Prestaties begroting 2023 | Prestatie begroting 2024 |
6D Energietransitie | 6D1 Klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050 | 6D1.1 Meer energie besparen | 6D1.1 Energiebesparing |
6D1.2 Meer duurzame opwekking energie | 6D1.2 Opwek duurzame energie | ||
6D1.3 Realisatie aardgasvrije stad | 6D1.3 Warmtetransitie |
In de begroting van 2023 is een forse slag gemaakt in het verbeteren van de doelen, indicatoren en streefwaarden voor de energietransitie in de gebouwde omgeving. Aan de basis van deze verbeterslag lagen onder andere de vastgestelde RES en een notitie van bureau Over Morgen (routekaart naar een klimaatneutraal Leiden, te vinden op www.leiden.nl/energietransitie). Echter, en zo is het ook in de begroting opgenomen, de onderleggers voor die verbeterslag geven nog niet het volledige adequate beeld voor een finale aanscherping van de doelen, indicatoren en streefwaarden. Daarom is onderzoeksbureau CE Delft gevraagd om een nieuwe slag te maken. Dit onderzoek helpt nu om een adequaat beeld te schetsen van doelen (voor 2030 en 2050) over de volle breedte van de energietransitie. In januari 2023 is het daaruit volgende rapport en een collegebrief (kenmerk Z/23/3486360) verstuurd naar de raad.
Nieuwe prognoses geven aan dat autonome ontwikkelingen een CO2-reductie in 2030 opleveren van 43% over de gehele stad t.o.v. 1990. Tellen we daarbij de acties op die de gemeente vanuit de huidige uitvoeringsagenda energietransitie gebouwde omgeving 2020-2023 ontplooit, dan wordt er een reductie van 50% in de gebouwde omgeving gerealiseerd.
Daarnaast ligt er een advies over hoe om te gaan met monitoring. Het is van belang dat de gemeente inzet op twee soorten monitoring. Ten eerste op betere indicatoren dan nu in de begroting zijn opgenomen, ten tweede op effectiviteit van beleidsmaatregelen. In het hoofdstuk hieronder wordt een vernieuwd voorstel voor doelen, indicatoren en streefwaarden neergelegd. Voor het tweede gedeelte zal er in de nieuwe uitvoeringsagenda worden vastgelegd dat er een jaarlijkse voortgangsrapportage wordt gemaakt. In deze jaarlijkse voortgangsrapportage wordt dieper ingegaan op doelen, inspanningen, resultaten en effecten, over de gehele breedte van de opgave.
Wanneer de huidige set aan doelen, indicatoren en streefwaarden aangevuld wordt met de suggesties van CE Delft en met doelen die in beleid zijn vastgelegd, komen we tot onderstaand schema. Onder de tabel leest u een overzicht van de overwegingen die ten grondslag liggen aan de keuze voor indicatoren en streefwaarden.
Doel | Prestatie | Indicator | Huidige waarde | Einddoel | Beoogde waarde 2030 | Bron |
6D1 Klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050 | CO2-uitstoot gebouwde omgeving, in tonnen | 285.500 (2021) | 0 in 2050 | 155.000 (=50% reductie t.o.v. 1990) | klimaatmonitor | |
Percentage huishoudens in energiearmoede | 7.2% | 0 in 2050 | 0 | TNO | ||
6D1.1 Energiebesparing | Aantal geregistreerde woningen met slecht label (E/F/G) | 7.410 (2022) | 0 in 2050 | 0 | klimaatmonitor | |
Totaal energieverbruik gebouwde omgeving, in TJ | 4.454 (2020) | 4.500 | klimaatmonitor | |||
6D1.2 Opwek duurzame energie | Aandeel duurzame warmtebronnen in de geleverde warmtemix | 0% (2021) | 100% in 2050 | 25% | Warmte-etiquet Vattenfall | |
CO2-emissie van het warmtenet per GJ, in kg | 37,2 (2021) | 0 in 2050 | 14 | Warmte-etiquet Vattenfall | ||
Hernieuwbare elektriciteit via zon, in TJ | 64 (2020) | 271 | klimaatmonitor | |||
Percentage bekende hernieuwbare energie | 4.2% (2020) | 100% in 2050 | klimaatmonitor | |||
6D1.3 Warmtetransitie | Aantal woningen op een warmtenet | 13.197 (2021) | 21.207 | klimaatmonitor | ||
Aantal woningen op een elektrische verwarming | 1.937 (2021) | 25% van totale woningvoorraad | 10% van totale woningvoorraad | klimaatmonitor | ||
Het aantal woningen dat gebruikt maakt van een aardgasinstallatie | 41.771 (2021) | 0 in 2050 | CBS (via klimaatmonitor) |
Onder dit doel stellen we twee overkoepelende indicatoren voor welke gaan over alle prestaties. Ten eerste wordt er ingezet op het terugdringen van de CO2-uitstoot in de gebouwde omgeving. Hier wordt een streefwaarde voor vastgelegd van 50% CO2-reductie in 2030 t.o.v. 1990. In 2050 is de gebouwde omgeving klimaatneutraal en daarom staat de streefwaarde dan op 0. De streefwaarde voor 2030 sluit aan bij de ondertekening van het klimaatakkoord door gemeenten in Nederland. Met de huidige inspanningen vanuit de uitvoeringsagenda energietransitie gebouwde omgeving 2020-2023 en autonome ontwikkelingen is er een CO2-reductie van 50% te verwachten. Het rijk legt in de nationale Klimaatwet overigens vast dat de CO2-reductie over de gehele linie 55% moet zijn (aansluitend op doelen EU), met een ambitie om voor 60% te gaan. Gemeenten in Nederland hebben zich nog niet aan dit doel gecommitteerd, omdat er nog te weinig zicht is op aanvullende middelen en een instrumentarium om dit doel ook te halen. Daarbij, de stap richting 50% reductie is al enorm en zal een grote inspanning van de gemeente vragen.
Ten tweede wordt er ingezet op het tegengaan van energiearmoede. Hier wordt een streefwaarde voor vastgelegd dat er in 2030 geen mensen meer leven in energiearmoede. Dit is een realistische doelstelling, aangezien er wordt ingezet op het realiseren van basisisolatie in de gehele gebouwde omgeving. Daarbij moet worden opgemerkt dat het wonen in een huis met goede isolatie niet allesbepalend is. Er zijn nog meer factoren die meewegen in het ervaren van energiearmoede. Er ligt dus ook een nadrukkelijke link met inspanningen uit het sociaal domein. Tevens ligt hier een grote afhankelijkheid van de inspanningen die de woningcorporaties doen, aangezien een groot deel van de mensen in energiearmoede wonen in huizen van deze corporaties. Zij hebben vanuit het rijk echter opgedragen gekregen om er voor te zorgen dat alle woningen in uiterlijk 2028 van basisisolatie zijn voorzien.
Binnen deze prestatie worden twee indicatoren voorgesteld. Ten eerste wordt er ingezet op het stimuleren van verduurzamen, zodat woningen met een slecht label worden uitgefaseerd. Het aantal woningen met een slecht label geeft een goede indicatie van de voortgang die er geboekt wordt in dit onderdeel. Er wordt voorgesteld om vast te leggen als streefwaarde dat er in 2030 geen woningen meer zijn met een label E/F/G. Dit ligt in lijn met ambities vanuit het rijk.
Ten tweede wordt er ingezet op het terugdringen van de totale energieconsumptie door de gebouwde omgeving. Wetende dat de stad qua gebouwde omgeving groeit en de vraag naar energie daardoor zou kunnen toenemen, is het dus een goed punt om naar te streven dat deze waarde enigszins gelijk blijft.
Binnen deze prestatie worden vier indicatoren voorgesteld. Twee daarvan hebben betrekking op de mate van duurzaamheid van het warmtenet en twee indicatoren zijn te relateren aan de mate van duurzaamheid van de elektriciteitsvoorziening.
De eerste indicator die betrekking heeft op de mate van duurzaamheid van het warmtenet gaat over het aandeel duurzame warmtebronnen in de totale mix. Dat is in Leiden nu nog 0%, aangezien het warmtenet van Vattenfall wordt gevoed door een aardgasgestookte energiecentrale. Als je kijkt naar het Rotterdamse warmtenet, waar Leiden straks met WLQ+ op is aangesloten, is het aandeel 21% duurzaam. Als dit wordt aangevuld met lokale bronnen en geothermie, is het realistisch om te streven naar een aandeel duurzaam van 25% in 2030. Er wordt nu bijvoorbeeld ook gewerkt aan ontsluiten van warmte uit AWZI voor Poelgeest, aquathermie voor het Waardeiland, ontwikkeling van geothermie in de Leidse regio en mogelijke verduurzaming van de centrale aan de Langegracht. In 2050 is de gehele warmtevoorziening 100% duurzaam. Het rijk stuurt hier met wetgeving op.
De tweede indicator binnen deze prestatie geeft een beeld op de mate van CO2-reductie gerealiseerd door het warmtenet. Een gemiddelde aardgasgestookte CV-ketel stoot rond de 50kg CO2 per GJ uit. De prestatie van het huidige warmtenet is al een stuk beter, namelijk 37kg per GJ. Echter, deze moet naar 0 in 2050. Als tussenwaarde in 2030 wordt er gekozen voor 14 kg/GJ. Dit is gelijk aan de prestatie in Rotterdam. Als aansluiting op Warmtelinq+ is gerealiseerd, moet het Leidse net ook ongeveer zo presteren. Met de voorgestelde bronnenmix voor Leiden kan het getal in 2030 op 11kg/GJ uit komen, maar dit is nog wel heel onzeker door inzet van pieklast.
Om een duiding te geven van de verdere mate van duurzame energie in de Leidse energiemix wordt er voorgesteld om in te zetten op een stijging van de hoeveelheid zonne-energie en het aandeel van alle soorten duurzame energie. De hoeveelheid zonne-energie zal richting 2030 vervijfvoudigen, wat ongeveer 40% van het totale geschikte dakoppervlak is. Het percentage duurzame energie zal van 4.2% nu, richting 100% in 2050 groeien. Het is lastig om een concreet tussenpunt voor 2030 te benoemen.
Binnen deze prestatie worden drie indicatoren voorgesteld. Ten eerste wordt ingezet op een stijging van het aantal woningen op een warmtenet en een elektrische verwarming. Voor wat betreft het warmtenet zal dit leiden tot een stijging van ongeveer 8000 woningen. Deze doelstelling komt voort uit de inspanningen vanuit het PvA gebiedsgerichte warmtetransitie. Hoe dit verder naar 2050 ontwikkelt is nog niet te zeggen. Dit zal op termijn verder concretiseren.
Daarnaast is een meer autonome ontwikkeling te verwachten van een stijging van het aandeel woningen dat elektrisch wordt verwarmd, doordat mensen zelf de omschakeling vormgeven door een warmtepomp te installeren (vanzelfsprekend ook door hulp/ondersteuning vanuit het rijk en gemeente). Een rapport van Over Morgen geeft aan dat een realistische verwachting is dat dit 10% in 2030 is en 25% in 2050 is.
De laatste indicator die wordt voorgesteld om toe te voegen aan deze prestatie is die van het aantal woningen dat verwarmd wordt met een aardgasaansluiting. CBS publiceert hier al schattingen van en er zijn landelijk ontwikkelingen gaande om een beter beeld te krijgen van het aantal aansluitingen op gas (dus ook voor utiliteitsgebouwen). Het voordeel van deze indicator is dat nieuwbouw het beeld van de omschakelsnelheid niet vertroebelt. In 2050 is dit aantal vanzelfsprekend 0. Voor 2030 is het nog lastig om hier iets concreets over te zeggen.
Doelenboom begroting 2023:
Beleidsterrein | Doel | Prestatie |
6A Ruimtelijke planvorming en plantoetsing | 6A1 Toedelen van Ruimte | 6A1.1 Opstellen kaderstellende visies voor de ruimtelijke ontwikkeling van regio, stad en stadsgebieden |
6A1.2 Stimuleren ruimtelijke initiatieven en ruimtelijke kwaliteit | ||
6A1.3 Opstellen en actualiseren ruimtelijk instrumentarium | ||
6A1.4 Implementatie Omgevingswet | ||
6A2 Ruimtelijke kwaliteit van de bebouwde ruimte | 6A2.1. Behandelen verzoeken om omgevingsvergunning | |
6A2.2. Het voeren van vooroverleg | ||
6A3 Veilig bouwen en veilig gebruiken van bebouwde ruimte | 6A3.1 Toezicht en handhaving op veilig bouwen en gebruiken | |
6B Gemeentelijke gronden en gebouwen | 6B1 Optimale exploitatie van gemeentelijke gronden en gebouwen | 6B1.1 Voeren van een erfpachtbedrijf |
6B1.2 Opstellen Meerjaren Perspectief Grondexploitaties en Vermogensbeheer Grondexploitaties | ||
6B1.3 Exploiteren van gemeentelijke gebouwen | ||
6C Wonen | 6C1 Hogere kwaliteit en toename van de woningvoorraad | 6C1.1 Woonvisie Leiden 2020-2030 en uitvoeringsagenda wonen |
6C1.2 Uitvoering prestatieafspraken 2020-2025 | ||
6C1.3 Regionale woonvisie en woonruimteverdeling | ||
6C1.4 (Laten) uitvoeren van projecten (inclusief studentenhuisvesting) | ||
6C2 Opheffen illegale huisvesting | 6C2.1 Toezien en handhaven op onrechtmatige bewoning | |
6D Energietransitie | 6D1 Klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050 | 6D1.1 Meer energie besparen |
6D1.2 Meer duurzame opwekking energie | ||
6D1.3 Realisatie aardgasvrije stad |
Doelenboom begroting 2024:
Er zijn alleen wijzigingen in de doelenboom met betrekking tot 6D Energietransitie.
Beleidsterrein | Doel | Prestatie |
6D Energietransitie | 6D1 Klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050 | 6D1.1 Energiebesparing |
6D1.2 Opwek duurzame energie | ||
6D1.3 Warmtetransitie |